Ukraiński orzech włoski: Z podwórek na rynki globalne

Pomimo wojny i wyzwań gospodarczych, Ukraina utrzymuje pozycję światowego lidera w produkcji orzechów włoskich. Według Kijowskiej Szkoły Ekonomicznej (KSE), w latach 2024–2025 kraj ten zajmował czwarte miejsce na świecie, zapewniając około 101 tysięcy ton zbiorów. Wyprzedzają go jedynie Chiny, USA i Chile.

Cechą ukraińskiego modelu jest to, że ponad 95% orzechów uprawia się w gospodarstwach domowych, głównie na prywatnych działkach. To podejście radykalnie odróżnia Ukrainę od USA, gdzie rynek jest kontrolowany przez duże ogrody przemysłowe. Tworzy to unikatowe zjawisko: miliony chłopów tworzą w rzeczywistości przemysł zorientowany na eksport.

Eksport jest kluczowym motorem rozwoju sektora. W 2023 roku Ukraina wyeksportowała orzechy włoskie o wartości 77 milionów dolarów, z czego 72% stanowiły obrane orzechy. Głównymi rynkami zbytu były kraje UE, które zapewniły 58% wpływów z wymiany walut, a także Turcja, Francja i Rumunia. Warto zauważyć, że obrane pestki są prawie czterokrotnie droższe niż owoce nieobrane, co świadczy o strategicznych korzyściach płynących z rozwoju przetwórstwa.

Państwo, wraz z partnerami międzynarodowymi, aktywnie wspiera ten przemysł. W latach 2018–2023, dzięki programom budżetowym, założono prawie 6 tysięcy hektarów nowych sadów. Dodatkowo, program grantowy „ePraca” rekompensuje do 70% kosztów założenia sadów, co już przyniosło miliardowe inwestycje w produkcję orzechów. W rezultacie orzechy włoskie znalazły się na liście priorytetowych obszarów rozwoju ukraińskiego ogrodnictwa.

Jednocześnie istnieją poważne wyzwania. Największym problemem pozostaje niedobór wysokiej jakości sadzonek. Krajowe szkółki wciąż mają trudności z utrzymaniem czystości odmianowej, a importowane sadzonki z Francji i Mołdawii nie zawsze przyjmują się w ukraińskich warunkach glebowych i klimatycznych. Dodatkową barierą są surowe normy UE: krajowi producenci często borykają się z problemami pleśni, nierównomiernego suszenia i obecnością aflatoksyn, co utrudnia dostęp do najbardziej rozpuszczalnikowych rynków.

Jednocześnie ukraiński orzech włoski ma istotną przewagę środowiskową. Jego produkcja wiąże się z minimalnym śladem węglowym – zaledwie 0,76 kg CO₂ na 1 kg produktu, podczas gdy w przypadku migdałów wskaźnik ten sięga 3,56 kg CO₂/kg. To czyni go konkurencyjnym na rynkach światowych, gdzie popyt na „zielone” produkty dynamicznie rośnie.

W ten sposób rozwój wysokiej jakości bazy szkółkarskiej, poprawa standardów przetwórstwa i dalsze wsparcie państwa mogą uczynić ukraiński orzech włoski prawdziwą marką. W sprzyjających warunkach może on stać się jedną z kluczowych upraw ukraińskiego eksportu do Europy i umocnić pozycję Ukrainy jako silnego gracza na globalnym rynku rolnym.